Individualni obrazovni plan - izazovi realizacije
Pregledni naučni rad
Ključne reči:
deca sa smetnjama u razvoju, individualni obrazovni plan, inkluzija
Apstrakt
Cilj rada jeste ukazati na izazove, prepreke i probleme u realizaciji individualnog obrazovnog plana u Srbiji, kao i prikazati pozitivne preporuke iz prakse i implikacije za buduću upotrebu. Kvalitet obrazovanja često se izjednačava sa kvalitetom inkluzije, a kako je stepen participacije dece i učenika u obrazovnom procesu jedan od ključnih parametara kvaliteta inkluzije, posebno se prepoznaje značaj dodatnih mera podrške učešću dece iz osetljivih grupa u procesu obrazovanja. Većina roditelja učenika koji se obrazuju po IOP-u izveštavaju o napredovanju njihove dece u redovnim osnovnim školama, dok škole izveštavaju da 70% učenika koji se obrazuju po IOP-u ostvari napredak između dve revizije IOP-a. Najveće efekte primene IOP-a zaposleni u školama vide u integraciji učenika u vršnjačku grupu, redovnosti pohađanja nastave i senzitizaciji drugih učenika što ukazuje na značaj primene IOP-a. Međutim, određeni problemi u realizaciji IOP-a mogu da uspore napredak i integraciju učenika kojima se pruža ova vrsta dodatne podrške, kao i da dovedu do smanjene učestalosti primene IOP-a. U radu je korišćen pregled literature u domaćim i stranim časopisima objavljenim u poslednjih 5 godina na srpskom i engleskom jeziku. Izdvojeni članci su navedeni i analizirani u radu. Podaci koji su prikupljeni na opisane načine su potom sistematizovani, analizirani i iz njih su izvedeni zaključci i preporuke ove studije. Predstavljeni rezultati prikazuju složenu sliku realizacije IOP-a, iako je usvojen pre više od decenije i široko se koristi, još uvek nije u potpunosti prihvaćen u školama u Srbiji i različiti obrazovni sistemi bore se sa sličnim problemima.
Reference
AAM Consulting, Expanzio Consulting, UNICEF (2016). Formative evaluation of implementation of inclusive practices in the Education System in Serbia (2009–2014). Belgrade. Dostupno na: http://socijalnoukljucivanje.gov.rs/wp-content/uploads/2014/11/Okvir-za-pracenje-inkluzivnog-obrazovanja-u-Srbiji-eng.pdf Pristupljeno: 20.12.2020.
Andreasson, I., Asp-Onsjo, L., Isaksson, J. (2013). Lesson Learned from Research on Individual Educational Plans in Sweden: Obstacles, Opportunities and Future Challenges. European Journal of Special Needs Education, 28(4), 413-426.
Andreasson, I., Wolff, U. (2015). Assessment and intervention for pupils with reading difficulties in Sweden – a text analysis of individual education plans. International journal of special education, 30(1), 15-24.
Arsić, R., Isaković, Lj. (2019). Special pedagogy and it’s development in Serbia. Knowledge, 34(2), 345-351.
Centar za obrazovne politike (2018). Procena saradnje defektologa i tipičnih škola u pružanju dodatne obrazovne podrške učenicima tipičnih škola. Beograd: Fondacija za otvoreno društvo.
European Platform for Investing in Children (EPIC) (2018). Access to quality education for children with special educational needs. Luxembourg: Publications Office of the European Union. Dostupno na: https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/b2215e85-1ec6-11e9-8d04-01aa75ed71a1/language-en Pristupljeno: 17.12.2020.
Florić, O., Ninković, S., Tančić, N. (2018). Inkluzivno obrazovanje iz perspektive nastavnika: uloge kompetencije i barijere. Nastava i vaspitanje, 67(1), 7-22.
Gutvajn, N., Đerić, I. (2013). Percepcije nastavnika o saradnji sa roditeljima u inkluzivnom obrazovanju: izazovi. U S. Gašić-Pavišić i S. Jošić (ur.): Zbornik rezimea sa IV naučne konferencije sa međunarodnim učešćem ,,Inkluzija u predškolskoj ustanovi i osnovnoj školi: Kontinuitet inkluzivnog obrazovanja i vaspitanja u predškolskoj ustanovi i osnovnoj školi’’ (23-24). Beograd: Institut za pedagoška istraživanja.
Ilić-Stošović, D., Nikolić, S., Maksić, J. (2014). Izrada individualnih obrazovnih planova: da li nam je zakon razumljiv. U J. Kovačević i D. Maćešić-Petrović (Ur.), Zbornik radova 8. Međunarodnog naučnog skupa Specijalna edukacija i rehabilitacija danas (277-282). Beograd: Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
Institut za psihologiju Filozoskog fakulteta u Beogradu, Tim za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva i UNICEF (2014). Okvir za praćenje inkluzivnog obrazovanja u Srbiji. Dostupno na: http://socijalnoukljucivanje.gov.rs/wp-content/uploads/2014/10/Okvir-za-pracenjeinkluzivnog-obrazovanja-u-Srbiji.pdf Pristupljeno: 11.12.2020.
Institut za psihologiju (2015). Izveštaj o stanju inkluzivnog obrazovanja u Republici Srbiji (Projektni izveštaj). Beograd: Fondacija za otvoreno društvo, SIPRU i UNICEF.
IPSOS, UNICEF i MNPTR (2016). Analiza kvaliteta obrazovanja u školama i odeljenjima za obrazovanje dece sa smetnjama u razvoju. Dostupno na: http://defektolozisrbije.org/wp-content/uploads/2016/05/UNICEF.pdf Pristupljeno 01.12.2020.
Jovanović, I. (2017). Situaciona analiza: Položaj dece sa smetnjama u razvoju i invaliditetom u Republici Srbiji. Beograd: Nacionalna organizacija osoba sa invaliditetom Srbije i UNICEF. Dostupno na: https://www.unicef.org/serbia/media/2631/file/SitAn%20polo%C5%BEaj%20dece
%20sa%20smetnjama%20u%20razvoju%20i%20invaliditetom%20u%20Srbiji.pdf Pristupljeno: 15.12.2020.
Jovanović, O., Kovač Cerović, T., Milovanovitch, M. (2018). Education integrity as a barrier to inclusion: evidence from Armenia, Kazakhstan, Serbia and Ukraine. Paper presented at ECER 2018 Inclusion and Exclusion, Resources for Educational Research?, Bolzano, Italy.
Jovanović, O., Plazinić, Lj., Bogdanović, S., Vušurović Lazarević, A. (2019). Unapređenje kvaliteta inkluzivnog obrazovanja zasnovano na otvorenim podacima. Beograd: Tim za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva Vlade Republike Srbije i Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja RS. Dostupno na: http://socijalnoukljucivanje.gov.rs/wp-content/uploads/2019/05/program_za_kreiranje_obrazovnih_politika_na
_osnovu_podataka_i_rezultata_istrazivanja_zbornik_lat.pdf Pristupljeno: 02.01.2021.
Korać, I. (2018). Timovi za inkluzivno obrazovanje kao kontekst horizontalnog učenja vaspitača. Teme, 42(2), 401-416.
Kovač Cerović, T., Jovanović, O., Pavlović Babić, D. (2016). Individual education plan as an agent of inclusiveness of the educational system in Serbia: different perspectives, achievements and new dilemmas. Psihologija, 49(4), 431–445.
Kovač Cerović, T., Pavlović Babić, D., Jokić, T., Jovanović, O., Jovanović, V. (2016). First comprehensive monitoring of inclusive education in Serbia: Selected findings. In N. Gutvajn, M. Vujačić (Eds.), Challenges and perspectives of inclusive education (15-30). Belgrade: Institute for Educational.
Maksimović, J., Golubović, S., Jablan, B. (2015). Stimulating the development of coordination in pupils with developmental difficulties in elementary school. Nastava i vaspitanje, 65(4), 753-767.
Milojević, M., Sretenović, I. (2014). Individualizovan način rada sa učenicima sa smetnjama u učenju. Nastava i vaspitanje, 63(2), 275-285.
Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja i UNICEF (2020). Nacionalni izveštaj o inkluzivnom obrazovanju u Republici Srbiji. Dostupno na: https://www.unicef.org/serbia/publikacije/nacionalni-izvestaj-o-inkluzivnom-obrazovanju Pristupljeno: 17.12.2020.
Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja (2017). Stručno uputstvo o načinu pružanja dodatne podrške u obrazovanju od strane zaposlenih u školama za učenike sa smetnjama u razvoju za školsku 2017/18. godinu.
Mreža za podršku inkluzivnom obrazovanju i UNICEF (2017). Analiza kvaliteta individualnih obrazovnih planova primenjivanih u osnovnim i srednjim školama tokom 2015/16. školske godine. Neobjavljen istraživački izveštaj.
Muškinja, O., Lazić, S., Rista, S. (2011). Inkluzija između želje i mogućnosti. Novi Sad: Pokrajinski ombudsman AP Vojvodine. Dostupno na: http://narip.cep.edu.rs/biblioteka/literatura_na_srpskom_jeziku/inkluzija
_izmedju_zelje_i_mogucnosti_2011.pdf Pristupljeno: 19.12.2020.
Nikolić, S., Ilić-Stošović, D., Banović, O. (2015). Arhitektonska pristupačnost škola - implikacije za izradu individualnih obrazovnih planova za učenika sa motoričkim poremećajima. Specijalna edukacija i rehabilitacija, 14(3), 367-381.
Pravilnik o bližim uputstvima za utvrđivanje prava na individualni obrazovni plan, njegovu primenu i vrednovanje (2018). Službeni glasnik Republike Srbije, Br. 74/2018.
Šćepanović, M. (2016). Minimizing Barriers to Participation and Learning of All Students in School. In S. Potić, Š. Golubović, & M. Šćepanović (Ur.), Inclusive theory and practice: International thematic collection of papers (118-125). Novi Sad: Društvo defektologa Vojvodine.
Šćepanović, M., Kalinić, T. (2018). What Do Practitioners Say About Inclusive Education? In: Book of Papers from the 5th International Conference Transformation Towards Sustainable and Resilient Society for Persons With Disabilities (271-284). Skopje: Faculty of Philosophy, Institute of Special Education and Rehabilitation.
Šćepanović, M. (2019). Korektivno defektološki rad u kontekstu inkluzivnog obrazovanja. Sinteze, 15(1), 17-38.
SNAE (Swedish National Agency for Education) (2013). Allmänna råd: Working with Individual Educational plans for children in need of special support. Stockholm: Fritzes.
Statistički godišnjak Republike Srbije (2018). Beograd: Republički zavod za statistiku.
Strategija razvoja obrazovanja u Srbiji do 2020. Službeni glasnik Republike Srbije, Br. 107/2012.
Tomić, M. (2020). Inkluzivna nastava u sistemu vaspitanja i obrazovanja. Pedagoška stvarnost, 65(2), 111-122.
Vujačić, M., Lazarević, E., Đević, R. (2015). Inkluzivno obrazovanje: od zakonske regulative do praktične realizacije. Teme, 39(1), 231-247.
Zakon o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja (2017). Službeni glasnik Republike Srbije, Br. 88/2017.
Andreasson, I., Asp-Onsjo, L., Isaksson, J. (2013). Lesson Learned from Research on Individual Educational Plans in Sweden: Obstacles, Opportunities and Future Challenges. European Journal of Special Needs Education, 28(4), 413-426.
Andreasson, I., Wolff, U. (2015). Assessment and intervention for pupils with reading difficulties in Sweden – a text analysis of individual education plans. International journal of special education, 30(1), 15-24.
Arsić, R., Isaković, Lj. (2019). Special pedagogy and it’s development in Serbia. Knowledge, 34(2), 345-351.
Centar za obrazovne politike (2018). Procena saradnje defektologa i tipičnih škola u pružanju dodatne obrazovne podrške učenicima tipičnih škola. Beograd: Fondacija za otvoreno društvo.
European Platform for Investing in Children (EPIC) (2018). Access to quality education for children with special educational needs. Luxembourg: Publications Office of the European Union. Dostupno na: https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/b2215e85-1ec6-11e9-8d04-01aa75ed71a1/language-en Pristupljeno: 17.12.2020.
Florić, O., Ninković, S., Tančić, N. (2018). Inkluzivno obrazovanje iz perspektive nastavnika: uloge kompetencije i barijere. Nastava i vaspitanje, 67(1), 7-22.
Gutvajn, N., Đerić, I. (2013). Percepcije nastavnika o saradnji sa roditeljima u inkluzivnom obrazovanju: izazovi. U S. Gašić-Pavišić i S. Jošić (ur.): Zbornik rezimea sa IV naučne konferencije sa međunarodnim učešćem ,,Inkluzija u predškolskoj ustanovi i osnovnoj školi: Kontinuitet inkluzivnog obrazovanja i vaspitanja u predškolskoj ustanovi i osnovnoj školi’’ (23-24). Beograd: Institut za pedagoška istraživanja.
Ilić-Stošović, D., Nikolić, S., Maksić, J. (2014). Izrada individualnih obrazovnih planova: da li nam je zakon razumljiv. U J. Kovačević i D. Maćešić-Petrović (Ur.), Zbornik radova 8. Međunarodnog naučnog skupa Specijalna edukacija i rehabilitacija danas (277-282). Beograd: Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
Institut za psihologiju Filozoskog fakulteta u Beogradu, Tim za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva i UNICEF (2014). Okvir za praćenje inkluzivnog obrazovanja u Srbiji. Dostupno na: http://socijalnoukljucivanje.gov.rs/wp-content/uploads/2014/10/Okvir-za-pracenjeinkluzivnog-obrazovanja-u-Srbiji.pdf Pristupljeno: 11.12.2020.
Institut za psihologiju (2015). Izveštaj o stanju inkluzivnog obrazovanja u Republici Srbiji (Projektni izveštaj). Beograd: Fondacija za otvoreno društvo, SIPRU i UNICEF.
IPSOS, UNICEF i MNPTR (2016). Analiza kvaliteta obrazovanja u školama i odeljenjima za obrazovanje dece sa smetnjama u razvoju. Dostupno na: http://defektolozisrbije.org/wp-content/uploads/2016/05/UNICEF.pdf Pristupljeno 01.12.2020.
Jovanović, I. (2017). Situaciona analiza: Položaj dece sa smetnjama u razvoju i invaliditetom u Republici Srbiji. Beograd: Nacionalna organizacija osoba sa invaliditetom Srbije i UNICEF. Dostupno na: https://www.unicef.org/serbia/media/2631/file/SitAn%20polo%C5%BEaj%20dece
%20sa%20smetnjama%20u%20razvoju%20i%20invaliditetom%20u%20Srbiji.pdf Pristupljeno: 15.12.2020.
Jovanović, O., Kovač Cerović, T., Milovanovitch, M. (2018). Education integrity as a barrier to inclusion: evidence from Armenia, Kazakhstan, Serbia and Ukraine. Paper presented at ECER 2018 Inclusion and Exclusion, Resources for Educational Research?, Bolzano, Italy.
Jovanović, O., Plazinić, Lj., Bogdanović, S., Vušurović Lazarević, A. (2019). Unapređenje kvaliteta inkluzivnog obrazovanja zasnovano na otvorenim podacima. Beograd: Tim za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva Vlade Republike Srbije i Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja RS. Dostupno na: http://socijalnoukljucivanje.gov.rs/wp-content/uploads/2019/05/program_za_kreiranje_obrazovnih_politika_na
_osnovu_podataka_i_rezultata_istrazivanja_zbornik_lat.pdf Pristupljeno: 02.01.2021.
Korać, I. (2018). Timovi za inkluzivno obrazovanje kao kontekst horizontalnog učenja vaspitača. Teme, 42(2), 401-416.
Kovač Cerović, T., Jovanović, O., Pavlović Babić, D. (2016). Individual education plan as an agent of inclusiveness of the educational system in Serbia: different perspectives, achievements and new dilemmas. Psihologija, 49(4), 431–445.
Kovač Cerović, T., Pavlović Babić, D., Jokić, T., Jovanović, O., Jovanović, V. (2016). First comprehensive monitoring of inclusive education in Serbia: Selected findings. In N. Gutvajn, M. Vujačić (Eds.), Challenges and perspectives of inclusive education (15-30). Belgrade: Institute for Educational.
Maksimović, J., Golubović, S., Jablan, B. (2015). Stimulating the development of coordination in pupils with developmental difficulties in elementary school. Nastava i vaspitanje, 65(4), 753-767.
Milojević, M., Sretenović, I. (2014). Individualizovan način rada sa učenicima sa smetnjama u učenju. Nastava i vaspitanje, 63(2), 275-285.
Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja i UNICEF (2020). Nacionalni izveštaj o inkluzivnom obrazovanju u Republici Srbiji. Dostupno na: https://www.unicef.org/serbia/publikacije/nacionalni-izvestaj-o-inkluzivnom-obrazovanju Pristupljeno: 17.12.2020.
Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja (2017). Stručno uputstvo o načinu pružanja dodatne podrške u obrazovanju od strane zaposlenih u školama za učenike sa smetnjama u razvoju za školsku 2017/18. godinu.
Mreža za podršku inkluzivnom obrazovanju i UNICEF (2017). Analiza kvaliteta individualnih obrazovnih planova primenjivanih u osnovnim i srednjim školama tokom 2015/16. školske godine. Neobjavljen istraživački izveštaj.
Muškinja, O., Lazić, S., Rista, S. (2011). Inkluzija između želje i mogućnosti. Novi Sad: Pokrajinski ombudsman AP Vojvodine. Dostupno na: http://narip.cep.edu.rs/biblioteka/literatura_na_srpskom_jeziku/inkluzija
_izmedju_zelje_i_mogucnosti_2011.pdf Pristupljeno: 19.12.2020.
Nikolić, S., Ilić-Stošović, D., Banović, O. (2015). Arhitektonska pristupačnost škola - implikacije za izradu individualnih obrazovnih planova za učenika sa motoričkim poremećajima. Specijalna edukacija i rehabilitacija, 14(3), 367-381.
Pravilnik o bližim uputstvima za utvrđivanje prava na individualni obrazovni plan, njegovu primenu i vrednovanje (2018). Službeni glasnik Republike Srbije, Br. 74/2018.
Šćepanović, M. (2016). Minimizing Barriers to Participation and Learning of All Students in School. In S. Potić, Š. Golubović, & M. Šćepanović (Ur.), Inclusive theory and practice: International thematic collection of papers (118-125). Novi Sad: Društvo defektologa Vojvodine.
Šćepanović, M., Kalinić, T. (2018). What Do Practitioners Say About Inclusive Education? In: Book of Papers from the 5th International Conference Transformation Towards Sustainable and Resilient Society for Persons With Disabilities (271-284). Skopje: Faculty of Philosophy, Institute of Special Education and Rehabilitation.
Šćepanović, M. (2019). Korektivno defektološki rad u kontekstu inkluzivnog obrazovanja. Sinteze, 15(1), 17-38.
SNAE (Swedish National Agency for Education) (2013). Allmänna råd: Working with Individual Educational plans for children in need of special support. Stockholm: Fritzes.
Statistički godišnjak Republike Srbije (2018). Beograd: Republički zavod za statistiku.
Strategija razvoja obrazovanja u Srbiji do 2020. Službeni glasnik Republike Srbije, Br. 107/2012.
Tomić, M. (2020). Inkluzivna nastava u sistemu vaspitanja i obrazovanja. Pedagoška stvarnost, 65(2), 111-122.
Vujačić, M., Lazarević, E., Đević, R. (2015). Inkluzivno obrazovanje: od zakonske regulative do praktične realizacije. Teme, 39(1), 231-247.
Zakon o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja (2017). Službeni glasnik Republike Srbije, Br. 88/2017.
Objavljeno
02. 03. 2022.
Broj časopisa
Sekcija
INKLUZIVNO OBRAZOVANJE
