PROGRAM NASTAVE I UČENJA SVETA OKO NAS I PRIRODE I DRUŠTVA I KULTURNI IDENTITET
Originalni naučni rad
Ključne reči:
kultura, kulturni identitet, globalizacija, obrazovanje, osnovna škola
Apstrakt
Stvaranje osnova za formiranje kulturnog identiteta školske populacije, pre svega učenika osnovnih škola, postaje ključno mesto na kojima se prelamaju nacionalni interesi i globalizacijski uticaji u formalnom obrazovanju. Cilj je da se ispita: (a) da li pravna regulativa koja uređuje područje osnovnog obrazovanja definiše ciljeve i ishode koji se odnose na negovanje kulturnog identiteta; (b) da li su i u kojoj meri sadržaji i ishodi programa nastave i učenja predmeta Svet oko nas i Prirode i društva usmereni na operacionalizaciju školskog učenja o kulturnom identitetu i različitostima zasnovanim na identitetu. Rezultati pokazuju da obrazovni zakonodavni okviri uključuju ciljeve i ishode koji su orijentisani na formiranje kulturnog identiteta učenika, kao i da analizirani programi nastave i učenja usmeravaju na njima primerene sadržaje. Nastavni predmeti Svet oko nas i Priroda i društvo usmeravaju na sadržaje orijentisane na formiranje kulturnog identiteta Srba i uvažavanje i poštovanje kulturnih različitosti. Preporuka je da se u prvom ciklusu osnovnog obrazovanja i vaspitanja uključi: 1) više sadržaja orijentisanih na formiranje kulturnog identiteta (sadržaji o jeziku, kulturnom nasleđu) 2) više sadržaja koji mogu da stvore osnove za interkulturani dijalog između učesnika obrazovnog procesa koji su, istovremeno, pripadnici različitih kultura.
Reference
Apple, W. M. (2012). Ideologija i kurikulum. Beograd: Fabrika knjiga.
Ariely, G. (2019). The nexus between globalization and ethnic identity: A view from below. Ethnicities, 19 (5), 763–783.
Avramović, Z. (2012). Kulturni identitet u obrazovanju – između čuvanja i gubljenja. U Trifunović, V. Škola kao činilac razvoja nacionalnog i kulturnog identiteta i prevropskih vrednosti: obrazovanje i vaspitanje – tradicija i savremenost (str. 47 – 60). Jagodina: Fakultet pedagoških nauka Univerziteta u Kragujevcu.
Barlou, M., Robertson, H.Dž. (2003). Homogenizacija školstva. U Mander, Dž. & Goldsmit, E. (prir.), Globalizacija – argumenti protiv (str. 81-96). Beograd: Clio.
Bart, F. (1997). Etničke grupe i njihove granice. U Putinja, F. i Stref-Fenar, Z. (Prir.),
Teorije o etnicitetu (str. 211-260). Beograd: XX vek.
Blagdanić, S., Banđur, V. (2018). Metodika nastave prirode i društva. Beograd: Bigz.
Božilović, N. (2007). Kultura i identiteti na Balkanu. Niš: Filozofki fakultet, Centar za sociološka istraživanja.
Božilović, N. (2010). Tradicija i modernizacija (evropske perspektive kulture na Balkanu). Sociologija, 52(2), 113-126.
Bruner, J. (2000). Kultura obrazovanja. Zagreb: Educa.
Cabezudo, A., Christidis, C., Da Silva, M.C., Demetriadou-Saltet, V., Halbartschlager, F. i Mihai, G.P. (2008). Smernice za globalno obrazovanje, Lisabon: Severno-južni centar Saveta Evrope.
Despotović, М., Popović, K. (2014). Strategije obrazovanja odraslih - želje, potrebe, mogućnosti i rezultati. U B. Knežić, А. Pejatović, Z. Milošević (ur.), Modeli procenjivanja i strategije unapređivanja kvaliteta obrazovanja odraslih u Srbiji (str. 47-68). Institut za pedagogiju i andragogiju, Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu.
Dimitrijević, V. i Stojanović, R. (1996). Međunarodni odnosi, Beograd: Službeni list SRJ.
Driscoll, P. and Simpson, H. (2015). Developing intercultural understanding in primary schools. in: Bland, J. (ed.) Teaching English to Young Learners: Critical Issues in Language Teaching with 3-12 Year Olds. London: Bloomsbury Academic. Preuzeto Novembra 2022. https://repository.canterbury.ac.uk/item/878x1/developing-intercultural-understanding-in-primary-schools
Duan, X., Du, X., and Yu, K. (2018). School culture and school effectiveness: The mediating effect of teachers’ job satisfaction. International Journal of Learning, Teaching and Educational Research, 17(5), 15-25.
Gajić, M., Vujadinović, S., i Popović, S. (2016). Globalizacija i kulturni identitet. Herald, 20, 41-55.
Gevirc, Š. i Krib, A. (2012). Razumevanje obrazovanja (Sociološka perspektiva). Beograd: Fabrika knjiga.
Giddens, A. (2001). Sociologija. Beograd: Ekonomski fakultet.
Giddens, А. (2007). Sociologija. Zagreb: Globus.
Golubović, Z. (1999). Ja i drugi: antropološka istraživanja individualnog i kolektivnog identiteta. Beograd: Republika.
Feinberg, W. (2012). Zajedničke škole/različiti identiteti (Nacionalno jedinstvo i kulturna razlika). Beograd: Fabrika knjiga.
Huber, J. and Reynolds, C. (eds). (2014). Developing intercultural competence through education. Council of Europe Pestalozzi Series, No. 3. Strasbourg: Council of Europe. Preuzeto Decembra 2022. https://rm.coe.int/developing-intercultural-enfr/16808ce258
Koković, D., Žolt, L. (2003). Činioci negovanja nacionalnog i kulturnog identiteta u Vojvodini, Sociološki pregled, 37(1-2), 45-59. https://doi.org/10.5937/socpreg0302049K
Koković, D. (2005). Pukotine kulture. Novi Sad: Prometej.
Koković, D. i Ristić, D. (2012). Kulturne razlike, etničke granice i etnička distanca: istraživanje u Vojvodini, Teme, 36(4), 1507-1534.
Lazarević, Ž., Banđur, V. (2001). Metodika nastave prirode i društva. Jagodina: Učiteljski fakultet.
Lončar, J. (2005). Globalizacija pojam, nastanak i trendovi razvoja, Geoadria, 10 (1): 91-104. https://doi.org/10.15291/geoadria.75
Miletić, A., Golubović-Ilić, I., Cekić-Jovanović, O. (2020). Književni tekst u integrisanoj nastavi prirode i društva i srpskog jezika. U Čutura, I., Dimitrijević, M. Književnost za decu u nauci i nastavi (str. 365-378). Jagodina: Fakultet pedagoških nauka Univerziteta u Kragujevcu, Jagodina.
Naj, Dž. (2006). Kako razumevati međunarodne sukobe, uvod u teoriju i istoriju. Beograd: Stubovi kulture.
Nikolić, R., Stojanović, S. (2010). Nacionalno vaspitanje u procesu globalizacije posmatrano kroz evropsku dimenziju obrazovanja, u: Denić, S. Mogućnost nacionalnog vaspitanja u vreme globalizacije (str. 108-120). Vranje: Učiteljski fakultet.
Pack, D. (2011). Predgovor: O odnosu obrazovne politike i europske integracije. U V. Domović i dr. (ed.), Europsko obrazovanje - koncepti i perspektive iz pet zemalja (str. 8-10). Zagreb: Školska knjiga.
Pavlović-Breneselović D., Krnjaja, Ž. (2017). Obrazovanje i nauka u neoliberalnom lavirintu: gde stanuje kvalitet? U Jovan Ćirić i Luka Breneselović (ur.), Zbornik za percepciju naučnog rada i poznavanje rekvizita njegove ocene, Knjiga 1 (str.1-13). Beograd: Institut za uporedno pravo.
Pavlović-Breneselović, D., Krnjaja, Ž. (2014). Osnove programa kao dimenzija kvaliteta predškolskog vaspitanja i obrazovanja. Pedagogija, 69(2), 212–225. https://www.researchgate.net/publication/267040432_OSNOVE_PROGRAMA
_KAO_DIMENZIJA_KVALITETA_PREDSKOLSKOG_VASPITANJA_I_OBRAZOVANJA
Pavlović-Breneselović D. (2010). Partnerstvo u obrazovanju. Andragoške studije, 2, 123-138. https://www.researchgate.net/publication/236984006_partnerstvo_u_obrazovanju
Pešikan, A. (2003). Nastava i razvoj društvenih pojmova kod dece. Beogra: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
Portnoi, L. (2016). Policy Borrowing and Reform in Education: Globalized Processes and Local Contexts. New York: Palgrave Macmillan.
Pravilnik o programu nastave i učenja za prvi razred osnovnog obrazovanja i vaspitanja (2018), Službeni glasnik RS – Prosvetni glasnik, broj 10/2017, 12/2018 i 15/2018.
Pravilnik o programu nastave i učenja za drugi razred osnovnog obrazovanja i vaspitanja (2018), Službeni glasnik RS – Prosvetni glasnik, broj 16/2018.
Pravilnik o programu nastave i učenja za treći razred osnovnog obrazovanja i vaspitanja (2018), Službeni glasnik RS – Prosvetni glasnik, broj 5/2019.
Pravilnik o programu nastave i učenja za četvrti razred osnovnog obrazovanja i vaspitanja (2019), Službeni glasnik RS – Prosvetni glasnik, broj 88/17, 27/18 – dr. zakoni i 10/19.
Resolution of the Council of 16 November 2007 on a European Agenda for Culture (2007). Official Journal of the European Union 2007/C 287/01. Preuzeto Septembra 2022. http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:32007G1129(01)
Savet Evrope. (2008). Bela knjiga o interkulturalnom dijalogu – Živimo zajedno jednaki u dostojanstvu. Strazbur. Preuzeto Januara 2023. http://www.coe.int/t/dg4/intercultural/Source/Pub_White_Paper
/WhitePaper_ID_SerbianVersion.pdf
Sahlberg, P. (2013). Finske lekcije: šta svet može da nauči iz obrazovnih reformi u Finskoj? Beograd: Novoli.
Santos, B.D.S. (2002). Procesi globalizacije, Reč - časopis za književnost i kulturu, i društvena pitanja, 68(14), 5-65.
Spasenović, V. (2019). Obrazovna politika: globalni i lokalni procesi. Beograd: Institut za pedagogiju i andragogiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
Stojković, B. (2008). Evropski kulturni identitet. Beograd: Službeni glasnik.
Stojković, B. (1993). Evropski kulturni identitet. Niš: Prosveta.
Strategija (2021). Strategija razvoja obrazovanja i vaspitanja u Republici Srbiji do 2030. godine. Preuzeto Oktobra 2022. https://www.mpn.gov.rs/wp-content/uploads/2021/11/1-SROVRS-2030_MASTER_0402_V1.pdf
Trifunović, V. (2015). Obrazovanje i kulturni identitet. Jagodina: Fakultet pedagoških nauka Univerziteta u Kragujevcu.
Trifunović, V., Zdravković, D., Stanojević, D. (2021). Priprema budućih učitelja i problem kulturnog identiteta. Niš: Teme, 45(1), 1-17. https://doi.org/10.22190/TEME180601001T
Trbojević, A., Španović, S., Hus, V. (2019). Kako učenici vide ulogu udžbenika prirode i društva u usvajanju društvenih sadržaja. Beograd: Institut za pedagoška istraživanja, 51(1), 128-161. https://doiserbia.nb.rs/Article.aspx?ID=0579-64311901128T
Zakon o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja (2019). Službeni glasnik RS, br. 88/2017, 27/2018-dr.zakoni i 10/2019.
Zakon o osnovnom obrazovanju i vaspitanju (2019). Službeni glasnik RS, br. 55/2013, 101/2017, 27/2018-dr.zakon i 10/2019.
Vasilijević, D., Semiz, M., i Bojović, Ž. (2021). Nacionalni identitet u udžbenicima o prirodi i društvu, Inovacije u nastavi, 34 (2), 27–43.
Waters, M. (1995). Globalization. London: Routledge.
UNESCO. (2006). Guidelines on Intercultural Education. Paris. Preuzeto Aprila 2023. http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001478/147878e.pdf
UNESKO. (2001). Univerzalna deklaracija o kulturnoj raznolikosti. Preuzeto Oktobra 2022. http://www.unesco.org/new/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/CLT
/diversity/pdf/declaration_cultural_diversity_sr.pdf.
Zask. Ž. (2004). Umetnost i demokratija. Beograd: Clio.
Ariely, G. (2019). The nexus between globalization and ethnic identity: A view from below. Ethnicities, 19 (5), 763–783.
Avramović, Z. (2012). Kulturni identitet u obrazovanju – između čuvanja i gubljenja. U Trifunović, V. Škola kao činilac razvoja nacionalnog i kulturnog identiteta i prevropskih vrednosti: obrazovanje i vaspitanje – tradicija i savremenost (str. 47 – 60). Jagodina: Fakultet pedagoških nauka Univerziteta u Kragujevcu.
Barlou, M., Robertson, H.Dž. (2003). Homogenizacija školstva. U Mander, Dž. & Goldsmit, E. (prir.), Globalizacija – argumenti protiv (str. 81-96). Beograd: Clio.
Bart, F. (1997). Etničke grupe i njihove granice. U Putinja, F. i Stref-Fenar, Z. (Prir.),
Teorije o etnicitetu (str. 211-260). Beograd: XX vek.
Blagdanić, S., Banđur, V. (2018). Metodika nastave prirode i društva. Beograd: Bigz.
Božilović, N. (2007). Kultura i identiteti na Balkanu. Niš: Filozofki fakultet, Centar za sociološka istraživanja.
Božilović, N. (2010). Tradicija i modernizacija (evropske perspektive kulture na Balkanu). Sociologija, 52(2), 113-126.
Bruner, J. (2000). Kultura obrazovanja. Zagreb: Educa.
Cabezudo, A., Christidis, C., Da Silva, M.C., Demetriadou-Saltet, V., Halbartschlager, F. i Mihai, G.P. (2008). Smernice za globalno obrazovanje, Lisabon: Severno-južni centar Saveta Evrope.
Despotović, М., Popović, K. (2014). Strategije obrazovanja odraslih - želje, potrebe, mogućnosti i rezultati. U B. Knežić, А. Pejatović, Z. Milošević (ur.), Modeli procenjivanja i strategije unapređivanja kvaliteta obrazovanja odraslih u Srbiji (str. 47-68). Institut za pedagogiju i andragogiju, Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu.
Dimitrijević, V. i Stojanović, R. (1996). Međunarodni odnosi, Beograd: Službeni list SRJ.
Driscoll, P. and Simpson, H. (2015). Developing intercultural understanding in primary schools. in: Bland, J. (ed.) Teaching English to Young Learners: Critical Issues in Language Teaching with 3-12 Year Olds. London: Bloomsbury Academic. Preuzeto Novembra 2022. https://repository.canterbury.ac.uk/item/878x1/developing-intercultural-understanding-in-primary-schools
Duan, X., Du, X., and Yu, K. (2018). School culture and school effectiveness: The mediating effect of teachers’ job satisfaction. International Journal of Learning, Teaching and Educational Research, 17(5), 15-25.
Gajić, M., Vujadinović, S., i Popović, S. (2016). Globalizacija i kulturni identitet. Herald, 20, 41-55.
Gevirc, Š. i Krib, A. (2012). Razumevanje obrazovanja (Sociološka perspektiva). Beograd: Fabrika knjiga.
Giddens, A. (2001). Sociologija. Beograd: Ekonomski fakultet.
Giddens, А. (2007). Sociologija. Zagreb: Globus.
Golubović, Z. (1999). Ja i drugi: antropološka istraživanja individualnog i kolektivnog identiteta. Beograd: Republika.
Feinberg, W. (2012). Zajedničke škole/različiti identiteti (Nacionalno jedinstvo i kulturna razlika). Beograd: Fabrika knjiga.
Huber, J. and Reynolds, C. (eds). (2014). Developing intercultural competence through education. Council of Europe Pestalozzi Series, No. 3. Strasbourg: Council of Europe. Preuzeto Decembra 2022. https://rm.coe.int/developing-intercultural-enfr/16808ce258
Koković, D., Žolt, L. (2003). Činioci negovanja nacionalnog i kulturnog identiteta u Vojvodini, Sociološki pregled, 37(1-2), 45-59. https://doi.org/10.5937/socpreg0302049K
Koković, D. (2005). Pukotine kulture. Novi Sad: Prometej.
Koković, D. i Ristić, D. (2012). Kulturne razlike, etničke granice i etnička distanca: istraživanje u Vojvodini, Teme, 36(4), 1507-1534.
Lazarević, Ž., Banđur, V. (2001). Metodika nastave prirode i društva. Jagodina: Učiteljski fakultet.
Lončar, J. (2005). Globalizacija pojam, nastanak i trendovi razvoja, Geoadria, 10 (1): 91-104. https://doi.org/10.15291/geoadria.75
Miletić, A., Golubović-Ilić, I., Cekić-Jovanović, O. (2020). Književni tekst u integrisanoj nastavi prirode i društva i srpskog jezika. U Čutura, I., Dimitrijević, M. Književnost za decu u nauci i nastavi (str. 365-378). Jagodina: Fakultet pedagoških nauka Univerziteta u Kragujevcu, Jagodina.
Naj, Dž. (2006). Kako razumevati međunarodne sukobe, uvod u teoriju i istoriju. Beograd: Stubovi kulture.
Nikolić, R., Stojanović, S. (2010). Nacionalno vaspitanje u procesu globalizacije posmatrano kroz evropsku dimenziju obrazovanja, u: Denić, S. Mogućnost nacionalnog vaspitanja u vreme globalizacije (str. 108-120). Vranje: Učiteljski fakultet.
Pack, D. (2011). Predgovor: O odnosu obrazovne politike i europske integracije. U V. Domović i dr. (ed.), Europsko obrazovanje - koncepti i perspektive iz pet zemalja (str. 8-10). Zagreb: Školska knjiga.
Pavlović-Breneselović D., Krnjaja, Ž. (2017). Obrazovanje i nauka u neoliberalnom lavirintu: gde stanuje kvalitet? U Jovan Ćirić i Luka Breneselović (ur.), Zbornik za percepciju naučnog rada i poznavanje rekvizita njegove ocene, Knjiga 1 (str.1-13). Beograd: Institut za uporedno pravo.
Pavlović-Breneselović, D., Krnjaja, Ž. (2014). Osnove programa kao dimenzija kvaliteta predškolskog vaspitanja i obrazovanja. Pedagogija, 69(2), 212–225. https://www.researchgate.net/publication/267040432_OSNOVE_PROGRAMA
_KAO_DIMENZIJA_KVALITETA_PREDSKOLSKOG_VASPITANJA_I_OBRAZOVANJA
Pavlović-Breneselović D. (2010). Partnerstvo u obrazovanju. Andragoške studije, 2, 123-138. https://www.researchgate.net/publication/236984006_partnerstvo_u_obrazovanju
Pešikan, A. (2003). Nastava i razvoj društvenih pojmova kod dece. Beogra: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
Portnoi, L. (2016). Policy Borrowing and Reform in Education: Globalized Processes and Local Contexts. New York: Palgrave Macmillan.
Pravilnik o programu nastave i učenja za prvi razred osnovnog obrazovanja i vaspitanja (2018), Službeni glasnik RS – Prosvetni glasnik, broj 10/2017, 12/2018 i 15/2018.
Pravilnik o programu nastave i učenja za drugi razred osnovnog obrazovanja i vaspitanja (2018), Službeni glasnik RS – Prosvetni glasnik, broj 16/2018.
Pravilnik o programu nastave i učenja za treći razred osnovnog obrazovanja i vaspitanja (2018), Službeni glasnik RS – Prosvetni glasnik, broj 5/2019.
Pravilnik o programu nastave i učenja za četvrti razred osnovnog obrazovanja i vaspitanja (2019), Službeni glasnik RS – Prosvetni glasnik, broj 88/17, 27/18 – dr. zakoni i 10/19.
Resolution of the Council of 16 November 2007 on a European Agenda for Culture (2007). Official Journal of the European Union 2007/C 287/01. Preuzeto Septembra 2022. http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:32007G1129(01)
Savet Evrope. (2008). Bela knjiga o interkulturalnom dijalogu – Živimo zajedno jednaki u dostojanstvu. Strazbur. Preuzeto Januara 2023. http://www.coe.int/t/dg4/intercultural/Source/Pub_White_Paper
/WhitePaper_ID_SerbianVersion.pdf
Sahlberg, P. (2013). Finske lekcije: šta svet može da nauči iz obrazovnih reformi u Finskoj? Beograd: Novoli.
Santos, B.D.S. (2002). Procesi globalizacije, Reč - časopis za književnost i kulturu, i društvena pitanja, 68(14), 5-65.
Spasenović, V. (2019). Obrazovna politika: globalni i lokalni procesi. Beograd: Institut za pedagogiju i andragogiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
Stojković, B. (2008). Evropski kulturni identitet. Beograd: Službeni glasnik.
Stojković, B. (1993). Evropski kulturni identitet. Niš: Prosveta.
Strategija (2021). Strategija razvoja obrazovanja i vaspitanja u Republici Srbiji do 2030. godine. Preuzeto Oktobra 2022. https://www.mpn.gov.rs/wp-content/uploads/2021/11/1-SROVRS-2030_MASTER_0402_V1.pdf
Trifunović, V. (2015). Obrazovanje i kulturni identitet. Jagodina: Fakultet pedagoških nauka Univerziteta u Kragujevcu.
Trifunović, V., Zdravković, D., Stanojević, D. (2021). Priprema budućih učitelja i problem kulturnog identiteta. Niš: Teme, 45(1), 1-17. https://doi.org/10.22190/TEME180601001T
Trbojević, A., Španović, S., Hus, V. (2019). Kako učenici vide ulogu udžbenika prirode i društva u usvajanju društvenih sadržaja. Beograd: Institut za pedagoška istraživanja, 51(1), 128-161. https://doiserbia.nb.rs/Article.aspx?ID=0579-64311901128T
Zakon o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja (2019). Službeni glasnik RS, br. 88/2017, 27/2018-dr.zakoni i 10/2019.
Zakon o osnovnom obrazovanju i vaspitanju (2019). Službeni glasnik RS, br. 55/2013, 101/2017, 27/2018-dr.zakon i 10/2019.
Vasilijević, D., Semiz, M., i Bojović, Ž. (2021). Nacionalni identitet u udžbenicima o prirodi i društvu, Inovacije u nastavi, 34 (2), 27–43.
Waters, M. (1995). Globalization. London: Routledge.
UNESCO. (2006). Guidelines on Intercultural Education. Paris. Preuzeto Aprila 2023. http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001478/147878e.pdf
UNESKO. (2001). Univerzalna deklaracija o kulturnoj raznolikosti. Preuzeto Oktobra 2022. http://www.unesco.org/new/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/CLT
/diversity/pdf/declaration_cultural_diversity_sr.pdf.
Zask. Ž. (2004). Umetnost i demokratija. Beograd: Clio.
Objavljeno
30. 07. 2024.
Broj časopisa
Sekcija
POGLEDI I MIŠLjENjA
